NOKTALAMA İŞARETLERİ:

Konu: NOKTALAMA İŞARETLERİ: Paz Mayıs 08, 2011 6:59 pm

NOKTALAMA İŞARETLERİ:

1)NOKTA (.)
*Cümle sonlarında kullanılır.
Romanın konusunu anlayamadım.
Kırılıyor hayallerim bir cam parçası gibi.

*Kısaltmalarda kullanılır.
Prof. , vb. , bkz. , İst.

*Tarihlerin yazımında kullanılır.
13.05.1974

*Sıra bildiren sayılardan sonra kullanılır.
20. yüzyıl, 2. Mahmut

*Saat yazımında kullanılır.
09.05

*Sayı bölüklerinin arasında kullanılabilir.
13.500 YTL

*Bir yazının alt bölümlerini gösteren rakam veya harflerden sonra kullanılabilir.
A. Niteleme Sıfatları
B. Belirtme Sıfatları
1. İşaret Sıfatı
2. Soru sıfatı

*Çarpma işareti yerine kullanılabilir.
2.3=6

*Başlıklardan sonra nokta konmaz.

2)VİRGÜL (,)
*Eş görevli sözcük ya da sözcük gruplarının arasında kullanılır.
Pazardan, elma, portakal, limon ve salatalık aldım.
Anılarını, güzel düşüncelerini, planlarını bir deftere yazardı.

*Sıralı cümleleri ayırmada kullanılır.
Sabah evden erken çıkar, biraz yürüyüş yapar, bir çay ocağında çayını yudumlayıp, eve dönerdi.

*Özellikle belirtilmek istenen öğeden sonra kullanılır.
Adam, olanları görmezlikten geliyordu.
O gün, kalemini yine evde unutmuştu.

*Hitap ve seslenme sözcüklerinden sonra kullanılır.
Sevgili Anneciğim,
Sayın Müdürüm,
Arkadaş, yurduna alçakları uğratma sakın!

*Yazışmalarda, başvuru yapılan makamın adından sonra kullanılır.
Sağlık Kurulu Başkanlığına,

*Arasöz ve aracümlelerin, başında ve sonunda kullanılır.
Bu yeri, çocukluğumun geçtiği mahalleyi, asla unutmayacağım.

*Sayılarda, ondalık bölümü ayırmak için kullanılır.
385,5
3,45

*Tırnak işareti içine alınmamış alıntı cümlelerden sonra kullanılır.
Yarın gidiyorum, dedi.
JJ. Rousseau, roman hayattır, der.

*Yer adını tarihten ayırmak için kullanılır.
İstanbul, 13 Mart 1948

*Adlaşmış sıfatlardan ve anlamca karışan öğelerden sonra kullanılır.
Yaşlı, hizmetçiyi yanına çağırdı.
O, kediyi yakaladı.

* “Evet, hayır, peki” vb. sözcüklerden sonra kullanılır.
Hayır, o gelmedi.
Evet, sen de dinleyebilirsin.
Peki, senin dediğin olsun.

*Ünlem sözcüklerinden sonra virgül kullanılabilir.
Ah, karnım çok ağrıyor!
Aman, bu ne hal!

* “ve, veya, ya da” gibi sözcüklerden önce ve sonra virgül kullanılmaz.

*İkilemelerin arasında virgül kullanılmaz.

3)NOKTALI VİRGÜL (
*Birden fazla sıralı cümleyi ayırmada kullanılır.
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şanı kalır.
Yeldim yeldim, yele verdim; ekmeğimi sele verdim.

*Nitelik farkı bulunan sözcüklerin arasında kullanılır.
Ama, fakat, ve bağlaç; kadar, için, gibi edattır.
En sevdiğim renkler mavi, beyaz, kırmızı; hayvanlar ise kedi ve tavşandır.

*Bağlaçlarla bağlanan cümlelerde, bağlaçtan önce kullanılabilir.
Çok çalışırdı; ama başaramazdı.
Bekleyemedim; çünkü, saat epey geç olmuştu.

*Bağlaç olan sözcüklerin yerine kullanılabilir.
Yürüyemiyordu; çok yorulmuştu.

4)İKİ NOKTA (
*Bir cümleden sonra açıklama yapılacaksa ya da örnek verilecekse iki nokta kullanılır.
C vitamini şu meyvelerde vardır: portakal, mandalina, elma…
Derneğimizin felsefesi şuydu: Haklının yanında ol, hakkını savun.

Not: İki noktadan sonra gelen kısım cümle oluşturuyorsa, bu kısım büyük harfle başlar. Örnek için sıralanan sözcüklerin büyük harfle başlatılmasına gerek yoktur.

*Tırnak içinde aktarılan sözlerden önce kullanılır.
Yanına gelen öğrenciye: “Dersler nasıl?” diye sordu.

*Aktarılan konuşma cümlelerinden önce kullanılır.
Adam, öfkeli öfkeli:
-İki saattir nerdesin? Dedi.

*Tanıtılacak olan bir kavramdan sonra kullanılır.
Belirtili Nesne: Cümlede –i hal ekini alan nesnedir.

*Matematikte bölme işareti olarak kullanılabilir.
25:5=5

* “Uyarı, Not, Çözüm, Örnek” gibi ifadelerden sonra kullanılabilir.

5)ÜÇ NOKTA (…)
*Bitirilmemiş cümlelerin sonunda kullanılır.
Seni o kadar seviyorum ki…
Evli evine, köylü köyüne…

* “vb.” anlamında kullanılabilir.
İstanbul'da birçok cami vardı: Sultan Ahmet, Süleymaniye, Fatih…

*Kaba, söylenmesi uygun olmayan sözlerin yerine kullanılır.
O … hırsız evdeki değerli her şeyi çalmıştı.

*Alıntı yapılan yazı parçasının başına getirilebilir.
“… Bunlar şiirlerinde biçim-içerik ikiliğini kaldırmaya, şiirin anlamı ile yapısını kaynaştırmaya çalışırlar.”

*Seslenmelerin tekrarında kullanılabilir.
Anne… Anne…

6)SIRA NOKTALAR (…………..)
*Şiirde ve yazıda alınmayan bölümlerin yerine kullanılır.
…………
Baktık geceden fecre kadar ellerde
Yıldızlara yükselen kadehler gördük.
…………

*Roman, hikaye gibi yazı türlerinde aradan zaman geçtiğini düşündürmeye yarar.

*Konuşmalarda, sessizlik anlamında kullanılır.
-Ne zaman gördün?
-..........
-Unuttun mu yoksa?

*Doldurmalı soru tiplerinde boş bırakılan yer için kullanılır.

7)SORU İŞARETİ (?)
*Soru bildiren cümle ya da sözcüklerden sonra kullanılır.
İçimdeki sıkıntının nedeni ne olabilir?
Nasıl?

*Kuşku duyulan bir bilgi verildiğinde kullanılır.
Şair 15. yüzyılda(?) yaşamıştır.
Mevlana (?-1273) en büyük mutasavvıf şairlerdendir.
*Küçümseme, alay, karşıtını düşündürme amaçlarıyla kullanılabilir.
Benim kızım, çok zeki(?) bir kızdır.

*Aynı cümlede aralarda gelen soru sözcüklerinin her birinden sonra değil, cümlenin sonunda soru işareti kullanılır.
Niçin, ne zaman, nasıl olmuştu bu iş?

*Soru sözcüğü ya da soru eki bulunduğu halde, soru anlamı taşımayan cümlelerin sonuna soru işareti konmaz.
Ne zaman geldiğini hatırlamıyorum.

ÜNLEM İŞARETİ (!)
*Ünlem sözcüklerinin ya da cümlelerinin sonuna getirilir.
Ey Türk Gençliği!
Eyvah!
O nasıl söz!

*Alay, söze inanmama, dikkat çekmek amacıyla kullanılabilir.
Ne kadar iyi(!) bir insansınız.

9)TIRNAK İŞARETİ (“ “)
*Başkasına ait sözlerin aktarılmasında kullanılır.
Paul Valery: “Yüz bin okur tarafından, yüz bin kez okunmak isterim.” der.

*Kitap, dergi, konu başlığı vb. isimler tırnak işareti içinde gösterilebilir.
“Savaş ve Barış”
Necip Fazıl “Çile”yi büyük çilelerle yazmıştır.

*Önemli görülen kavram ve sözcükler tırnak işareti içinde yazılır.
Yazılarında “olay” sözcüğünü çok sık kullanmaya başladı.

*Üst satırdaki sözcüğün alt satırda da aynen yazıldığını gösterir.
1)Niteleme Sıfatları
2)Belirtme “

*Tırnak işareti içine alınan sözcüğe gelecek olan ek, tırnak işaretinden sonra getirilir.
“Eleştiri”yi bir tür olarak kabul etmeyenler de var.

10)KISA ÇİZGİ (-)
*Satır sonuna sığmayan sözcükleri bölmek için kullanılır.
……..yeni öy-
kücüler

*Başlangıç ve sonucu gösteren tarihler arasında kullanılır.
(1299-1923)

*Sözcük köklerinin ve eklerinin yazımında kullanılır.
Gel- , kaç- , -r , -mez , -ecek

*Birbiriyle ilgili sözcük ve kavramların arasında kullanılır.
Osmanlı-Rus savaşları….
Manisa-İzmir karayolu…
Türkiye-AB görüşmeleri…

*Arasöz ve aracümleleri ayırmak için kullanılabilir.
O gün – senin olmadığın gün- bütün meselelerimizi hallettik.
*Osmanlıca'dan gelen tamlamalarda kullanılır.
Servet-i Fünun, Nesr-i Harb

11)KESME İŞARETİ (' )
*Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır.
Hüseyin'e, İstanbul'u, Türkiye'den

*Özel isimlerden türeyen sözcüklere gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılmaz.(?)
(Bu konuda net bir bilgi yok.)
İstanbullular

*Kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
AB'ye, İETT'de, PTT'ye

*Rakamlara gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
12'de, 3'te, 15:00'da

*Ses düşümünü göstermek için kullanılır.
N'oldu, Karac'oğlan

*Özel isme eklenen çekim eki satır sonuna denk gelirse sadece kesme işareti konur.
………………………… Türkiye'
nin………………………………….

*Anlam karışıklığı olabilecek sözcüklerde kullanılabilir.
Bu soru'nu sonra çözelim.
Ahmet, il'e gitti.
Çayı koy'da içelim.

*Harf ve eklerden sonra gelen eklerin ayrılmasında kullanılır.
A'nın yarısı b'ye eşittir.
-de'nin kullanımında….

*Tamlama durumundaki kurum, kuruluş, dönem isimlerine gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmayabilir.
Dışişleri Bakanlığından aradılar.
Fetret Devrini yaşıyorlardı.

12)PARANTEZ (AYRAÇ) İŞARETİ ( ( ) )
*Bir cümle ya da sözcükle ilgili açıklama yapılırken kullanılır.
Betimlemenin (tasvirin) sıkça yapılması gerektiğine inanıyor.
İlk tiyatro eserimiz, (Şair Evlenmesi) komedi tarzında yazılmıştır.

*Tiyatro eserlerinde sahnede yapılması gereken hareketler ayraç içinde verilir.
Ahmet- (Koltuğa doğu yürüyerek) Çok yoruldum çok!

*Yabancı sözcüklerin okunuşu parantez içinde verilir.
Montaigne (Monteyn)

*Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihleri parantez içinde gösterilir.
(1914-1918)

*Ünlem, soru işareti gibi işaretler farklı anlamlar için parantez içinde kullanılabilir.
(!), (?)

*Dipnot işareti parantez içinde gösterilebilir.

*Boş bırakılan yeri (özellikle sorularda) göstermek için kullanılabilir.

13)TEK TIRNAK İŞARETİ (‘)
*Bir alıntı cümlesinin içinde, başka bir alıntı gösterileceği zaman kullanılır.
“Heyecanla, keyifle okunan, ‘aşk olsun' dedirten bir kitap bu.

14)KÖŞELİ PARANTEZ ([ ])
*Parantez içinde yazılan bir açılamada tekrar parantez kullanmak gerektiğinde köşeli parantez kullanılır.
(…………………………….. [ ………………. ] …………………………….)

Alinti