Türk Hukuk Sistemi
Ülkemizde Osmanlı döneminde büyük ölçüde “İslam hukuk sistemi uygulanıyordu. Bu hukuk sisteminde hukukun kaynakları, Kur’an, sünnet, icma ve içtihattır. Bu hukuka “şer’î hukuk” da denir. Ancak Osmanlı İmparatorluğunda, şer’î hukukun yanında her zaman padişahın emirleri de geçerli hukuk kuralı olarak kabul edilmekteydi ve buna “örfî hukuk” denirdi.
(Tanzimattan (1839) sonra Osmanlılar yavaş yavaş bazı alanlarda İslam hukukunu terketmeye ve Avrupa hukukunu almaya başladılar. Genellikle Fransız kanunları Türkçeye çevrilerek yeni kanunlar kabul edildi. Örneğin 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret , Fransız Ticaret Kanunundan çeviridir. 1858 Ceza Kanunname-i Hümayunu da 1810 tarihli Fransız Ceza Kanunundan alınmadır.)
Ancak Osmanlı döneminde medenî hukuk alanında yabancı kanunların alınması fikri kabul edilmedi. Onun yerine Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir komisyon 1868-1876 yıllarında Mecelle isimli bir büyük bir Medenî Kanun hazırlamış ve bu kanun, Türkiye’de 1926 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.
Cumhuriyet döneminde hukuk reformu yapılarak bütün alanlarda Avrupa kanunları iktibas edilmiştir. (Yabancı bir kanunun Türkçeye çevrilerek alınmasına “iktibas” veya “resepsiyon ” denir). Şöyle:
- 1926 yılında, 1899 tarihli İtalyan Ceza Kanunu iktibas edilmiştir. (2004 yılında, 1926 tarihli Türk Ceza Kanunu yürürlükten kaldırılarak yerine 26 Eylül 2004 tarih ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kabul edilmiştir).
- 1926 yılında Alman Ticaret Kanunu örnek alınarak yeni bir Ticaret kanunu kabul edilmiştir. Bu kanun şimdi yürürlükte olan 1955 tarihli Ticaret Kanunu ile değiştirilmiştir. Yeni bir Türk Ticaret Kanunu hazırlık aşamasındadır.
- Mecelle 1926 yılında yürürlükten kaldırılarak yerine İsviçre Medenî Kanunundan çevrilme 1926 tarihli Türk Medenî Kanunu kabul edilmiştir. 2001 yılında da 1926 tarihli Medenî Kanun yürürlükten kaldırılarak yerine 22 Kasım 2001 tarih ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu yürürlüğe konuldu.
- 1926 yılında yine İsviçre Borçlar Kanunundan çevrilme Türk Borçlar Kanunu kabul edilmiştir. Yeni bir Borçlar Kanunu hazırlık aşamasındadır (2005).
- 1927 kabul edilen Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu 1877 tarihli Alman Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunundan iktibas edilmiştir. Bu Kanun 2004 yılında yürürlükten kaldırılarak yerine 4 Aralık 2004 tarih ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu kabul edilmiştir.
- 1927 yılında kabul edilen Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ise, İsviçre’nin 1925 tarihli Neuchatel Usul Kanunundan iktibas edilmiştir. Yeni bir Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu hazırlık safhasındadır.
- 1932 tarihli İcra ve İflas Kanunu da 1889 tarihli İsviçre İcra ve İflas Kanunundan iktibas edilmiştir.
Cumhuriyet döneminde yapılan bu büyük kanunlaştırmalarla Türk hukuku tamamıyla kara Avrupası hukuk sistemine dahil olmuştur. Modern Türk hukukunun İslam hukukuyla bir ilgisi yoktur. Hukukumuz kara Avrupası hukukudur. Bu hukuk da yukarıda açıklandığı gibi Roma hukuk kökenlidir. İşte bu nedenle Türk hukuk fakültelerinde de okutulan derslerden birisi de Roma hukuku dersidir.
Bugün Türk hukuku, yukarıda kara Avrupası hukuk sisteminin özellikleri olarak saydığımız bütün özellikleri taşımaktadır. Yani, hukukumuz tedvin edilmiş bir hukuktur; hukukumuz esas itibarıyla yazılıdır; içtihadî nitelikte değildir; hukukumuzda özel hukuk-kamu hukuku ayrımı vardır ve nihayet hukukumuzda yargı ayrılığı sistemi geçerlidir.
alinti