Azeri Türkleri'nin Oğuzdaki Yeri

Konu: Azeri Türkleri'nin Oğuzdaki Yeri Çarş. Şub. 08, 2012 3:16 am

Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların tümü bir milletin kültürünü meydana getirir.

Millet : Çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında dil, tarih, duygu, ülkü(amaç edinilen, ulaşılmak istenen şey), gelenek ve görenek birliği olan insan topluluk.

Milliyetçi : Milliyet ilkesini benimseyen kimse.

Ali Sinan Bilgili'nin "Azerbaycan Türkmenleri Tarihi" eserinin 7. cildinin 22. sayfasında şunlar belirtilmektedir : Rusya İmparatorluğu döneminde 19. yüzyıl sonlarına karar Tatarlar ve 20. yüzyıl başında Türkler olarak sayılan etnik grubun bir kısmı oluşturan topluluk için Sovyet döneminde Marksist-Leninist tarih görüşü, Azerbaycan halkının Türk kökenini çarpıtmaya çalışmış ve "Azerbaycanlılar" ve "Azerbaycan Dili" diye sûni bir etnik grup ve dil yaratılmak istenmiştir. Özellikle Stalin döneminde Azerilerin kökü Medlere, Manna'ya, Atropatena'ya, Farslara ve Albanya'ya dayandırmaya çalışılmıştır.

Bu bilgiler dikkate alınır ise kültürel bir diriliş tüm yönleri ile gerekmektedir. Sürekli toplumumuzda baş gösteren ahlak dışı davranışları önlenlemek için temel gereksinimdir. Bunu gericilik olarak algılamak, şikayetçi olunan davranışların artarak devam etmesine ve bu hastalıklı yapıdan dolayı nesillerin zaman ile soyunu inkar ederek farklı milletleri önder almasına kadar uzanacaktır.

Düşünmenin ve öğrenmenin en önemli unsurunun ana dil oluşturmaktadır. Aynı zamanda dilimiz, soy ağacımızda hangi kandaş topluluklara daha yakın olduğumuzuda anlatmaktadır.

Tüm Türk dilleri konuşanların sayısı birbirini anliyabilen dillerden oluşan grublara ayrıldığında şöyle bir paylaşım ortaya çıkar. Oğuz : %65.15, Uygur : %18.89 ve Kıpçak : %14,46'dır.

Oğuz Dilleri : Türkiye Türkçesi, Azerice, Türkmence, Gagavuzca, Horasanca, Kaşgayca, Aynallu, Afşarca ve Salarca'dır.

Kıpçak Dilleri : Başkurtça, Karaimce, Karakalpakça, Karaçay balkarcası, Kazakça, Kıpçakça, Kırgızca, Kırım Tatarcası, Kumanca, Kumukça, Nogayca, Tatarca ve Terekemece (Karapapakça)

Uygur Dilleri : Özbekçe, Uygurca, Batı Yugurca, Ainu dili ve Ili Türkçesi'dir.

Azerbaycan Türklerinin soy ağacında hem Bozok, hem de Üçok topluluklarına katılırlar. -ok eki boylarını oluşturmaktadır.

Bozoklar, 24 Oğuz boyundan 12'sini oluşturur.
Gün Han'ın çocukları : Kayı, Alkaevli(Alkaravlı), Bayat ve Karaevli(Gara Avul)
Ay Han'ın çocukları : Yazır, Döğer, Dodurga(Durdurga) ve Yaparlı(Cayurlu)
Yıldız Han'ın çocukları : Avşar, Beğdili, Karkın ve Çorukluğ

Bayat, Avşar, Beğdili daha sonra Azerbaycan Türklerinin içerisinde erimiştir.

Üçoklar'da 12 Oğuz boyundan 12'sini oluşturur.
Gök Han'ın çocukları : Bayındır(Bayandur), Çavuldur, Çepeni ve Beçene(Peçeneg)
Dağ Han'ın çocukları : Salur, Alayurtlu, Eymur ve Yüreğir(Üregür)
Deniz Han'ın çocukları : İğdir, Büğdüz, Yiva ve Kınık

Bayandur, Beçene, Çavuldur, Salur, Alayurtlu, Begdüz Azerbaycan Türklerini biçimlendiren topluluklardır.

Oğuzların Bayandur, Salur ve Afşar soyu Azerbaycan tarihinin mühtelif dönemlerinde sosyal, toplumsal ve siyasi olaylarda, Bayat ise Türklerin medeni hayatında büyük rol oynamıştır.

Gün Han'ın her dört oğlundan 1, Ay Han'ın her dört oğlundan 2, Yıldız Han'ın her dört oğlundan 3, Gök Han'ın her dört oğlundan 4, Dağ Han'ın her dört oğlundan 5 ve Deniz Han'ın her dört oğlundan 6 çocuğu olmuştur ve yekünü 21'dir.

Oğuz'un 6 oğlunun her birinin 4 çocuğu vardı, onda Ulu Atanın torununun çocuklarının sayısı aşağıdaki şekilde düzenlenir :

Deniz Handan (6 x 4) 32,
Dağ Handan (5 x 4) 20,
Gök Handan (4 x 4) 18,
Yıldız Handan (3 x 4) 12,
Ay Handan (2 x 4) 8,
Gün Handan ise (1 x 4) 4 torununun çocukları vardı.

Gün Han, Oğuz Han'ın oğludur; Oğuz Han, Uzun Hasan padişahın 51. babasıdır. Bu durumda 15. yüzyıla kadar Oğuz'un 51 kuşağı yaşamıştır.

Uzun Hassan (1423 - 6 Ocak 1478), Azerbaycan Akkoyunlu Devleti’nin hükümdarı olup bugünkü İran, Irak, Azərbaycan ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsamaktaydı. Uzun Hasan'ın yedi oğlu olmuştur: Ogurlu Muhammed, Halil Mirza, Maksud Bey, Yakub Bey, Masih Bey, Yusuf Bey ve Zeynel Bey.

Akkoyunlular, Azerbaycan ve Diyarbakır’daki rakibleri olan Karakoyunluların yerlerini ele geçirmişlerdir. Ancak otuz yıl süren hakimiyetleri, Miladi: 1502 (Hicri: 907) yılındaki savaş sonucunda Safevi hükümdarı Şah İsmail tarafından sona erdirilmiştir.

1. İsmail veya Şah İsmail, 17 Temmuz 1487 tarihinde doğmuş ve 23 Mayıs 1524'de ölmüştür.

Baba tarafı : Şeyh Safiyüddin'in sülalesinden olup, babası Şeyh Haydar, dedesi ise Şeyh Cüneyd'dir.
Anne tarafı : "Alemşah Begüm" Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'nın kız kardeşi Halime'dir.

Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili : Bazı kaynaklarda kurduğu tarikatın ilk olarak Türkmenler arasında yaygınlaşmasından ötürü kendisini köken olarak Türkmen asıllı olarak ifade edilse de Batılı kaynakların ekseriyeti İran ve Kürt kökenli olabileceğini ağırlıklı olarak vurgulamaktadır. Şairlik yönü olan birisidir. Eserleri eski Farsça ve Tatice (Azericenin Farsçaya yakın bir türü) yazılmış, günümüzde dilbilimi olarak öneme sahiptir bu eserler. Şeyh Safiyüddin'in Kürt kökenli olabileceği hakkında hiçbirşeyden bahsetmemektedir.

Şeyh Haydar, Safevi tarikatından Şeyh Cüneyt'in oğludur. Babası savaşta öldüğünde henüz doğmamış olan Haydar, babası ölünce annesi (Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın kızkardeşi) Akkoyunlu Devleti'ne gittiği için Akkoyunlu sarayında doğdu. Dokuz yaşına kadar burada büyüyen Haydar, amcası Uzun Hasan'la birlikte tarikatın merkezi Erdebil'e geldi ve tarikatın başına geçti. Küçüklüğünde Arapça, Kürtçe, Farsça ve Türkçe dillerini öğrenen Haydar, dönemin ünlü bilgini Ali Kuşçu'dan da dersler almıştır. Babası Şeyh Cüneyd gibi tarikatı büyütmek istemiş, ancak amcası Uzun Hasan'ın oğlu Baysungur'la girdiği bir savaşta, başı kesilerek öldürülmüştür.Oğlu Şah İsmail Hatayi de safeviler devletinin kurucusu ve en parlak hükümdarıdır.

Şeyh Cüneyt, Safevi Tarikatı'nı devlet yapmak isteyen ilk Şeyh 10000 kişilik bir Türkmen ordusuyla Şiranlılar'ın üzerine yürümüş ve yapılan savaşta ölmüştür. Savaşa gitmeden önce amcası Şeyh Cafer'le görüşmüş ve tarikatı O'na emanet etmiştir.

...

Bu şekilde incelersek kültürümüzü hangi unsurlardan arındırmamız gerektiğini ortaya çıkara biliriz.

Derin düşüncelere düşüren Azeri Türkçesi : "Ancaq nə edim ki, hava iki rənglidir, Fikir geniş, sinəm isə dardır. Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam."

alinti