AZERBAYCANDA IKTISAT
Şimdiye kadar topraklarında çıkarılan yaklaşık 1 milyar 300 milyon ton petrol bir yana, bugün topraklarından çıkan petrol, doğal gaz, demir, bakır, molibden, alüminyum, krom, alunit, barit, tuz, litoğraf taşı, mermer, poli_meta_l filizleri vs. gibi madenler , pamuk, üzüm, çay, zeytin, meyve-sebze ve turunçgiller gibi tarım ürünleri, petrol ürünleri, kimyasal ürünler, kostik soda, sentetik katran, sondaj aletleri, klimalar, petrol arama makineleri vs. gibi sanayi ürünleri, turizm imkanları ve diğer tüm zenginlikleri ile bakır bir saha olan Azerbaycan'da yabancı yatırım için oldukca büyük ve elverişli imkanlar mevcuttur.
Apşeron İktisadi Bölgesi, önmeli sanayi, nakliyat, ticaret, ilim ve basin-yayin merkezi olan bölge cumhuriyet arazisinin %7'sini, nüfusun ise %32,4'üne sahiptir. Ülkenin elektrik üretiminin yarısını, yakıt ihtiyacının %90'ini karşı lamaktadır. Petrol ve gaz üretiminin taman ına yakın ınını demir ve elvanı n %67 ile %87'sini makina ve _meta_l ürünlerinin %90'ini, meşe, ağaç imali ve selüloz kağıt sanayısı ürünlerinin %70'ini hafif sanayi ve gıda sanayisinin %23-45'ini karşı lar. Tüm sanayi kuruluşlarının %40'i ve sanayi kesiminde çal ışanları n %65'i bu bölgede bulunur.
Dünyadaki mevcut 11 iklim tipinden 9'unun hüküm sürdüğü Azerbaycan'da iklim oldukça muhteliftir. Bölge toprakları üzerinde aynı anda dört mevsimin özellikleri görülmesi bölge tarimini olumlu yönde etkilediği gibi doğal zenginliklerin çeşitlenmesinde de etken olmuştur.
Tarım ve Hayvancılık: Azerbaycan ekonomisi içerisinde tarımın önemli bir yeri vardır. Ülkede üretilen ürünlerin %98'i tüketilmektedir. Cumhuriyet eski SSCB içerisindeki cumhuriyetler arası ihtilaslaşmış sahalarda; pamuk, üzüm, sebzecilik ve turfanda sebze, tütün, çay ve diğer subtoprik bitkisel ürünler üzere ihtisaslaşmıştır. Ayrıca tarımsal üretimi içerisinde tahilcilik, hayvancılık ve diğer bazı ürünler üzerinde önemli üretim potansiyeline sahiptir.
Azerbaycan dağılan SSCB içerisinde Özbekistan'dan sonra ikinci büyük pamuk üreticisi , Gürcistan'dan sonra ise ikinci büyük rutubetli subtropik bitkilerin üretiminin yapıldığı yerdir. Yine Azerbaycan eski SSCB içerisinde en büyük üzüm ve turfanda sebze yetiştirilen bölgedir. Tüm sovyet cumhuriyetlerinde üretilen tarım ürünlerinin %5.6'sini üreten Azerbaycan eski SSCB'de üretilen pamuğun 1/10'unu , üzümün 1 /4 ¥şil çay yaprağının %6.9'unu ve toplam meyve üretimini ise %4.8'ini karşılamaktayd ı. Ancak bütün bunların mukabilinde Azerbaycan'da yaşayan halkın ürettiği bu ürünlerin tüketimini de diğer cumhuriyetlerle karşılaştığımızda onların çok gerisinde kaldığı görülür.
Cumhuriyetin 86.600 km² olan toplam toprak sahalarının 6666 bin hektari (%75) tarımın yapılabileceği sahalar olup bunun 1.406.300 hektarını ekim yapılmış sahalar oluşturmaktadır. Ekilen arazinin ürün çeşidine göre dağılımı ise şöyledir: Hububat ürünleri 546.0 hektar, endüstriyel ürünler 327.700 hektar, patates, kavun, karpuz, sebze ve su kabağı 71.500 hektar, besleyici ürünler 546.400 hektar ve sulu tarımın yapıldığı alanlar ise 1.367.100 hektardır.
Sulanabilir arazilerin büyük kı smını n sadece pamuk ekimine ayrılması ve ekimin teknik şartlarına ( gübreleme, ilaçlama vs.) gerekli özenin gösterilmemesi sonucunda toprakların çoraklaşmasına ve ekolojik dengenin bozulmasına sebep olmuştur ki bununda sonucunda nölümcül hastalıklar , sakat ve ölü doğumlar, çocuk ölümleri ve erken yaşta ölümler çoğalmıştır.
Pamuk üretimi Azerbaycan'ın teknolojik kapasitesine göre kendi ihtiyacının çok çok üzerindedir. 1991 yılından itibaren pamuk ekim sahası 1988 yılına nisbeten 30 bin hekat azaltı larak 250 bin hektara indirilmek , pamuk üretimi ise 500 bin tonla sabitleştirilmek istemektedir. Pamuk ekimi yapılmayacak 50 bin hektar toprak ise ihtiyaca göre tahil, yem bitkiler, sebze ve patates ekimi sahası yapılacaktır.
Bugün Azerbaycan çok ihraç edip az ithal eden yegane cumhuriyetlerden birisidir. Ancak Azerbaycan son ürün değil de hammadde ihraç ettiği için ihraç geliri potansiyeline oranla çok düşü k kalmaktadır.
Cumhuriyette üretilen pamuğun hepsi, tahilin, üzümün 2/3'ünden çoğu , bostan ürünlerinin, meyvelerinin 9/10'undan çoğu sulanabilir toprakların payı na düşmektedir ve bu sulanabılır toprakların çoğundan y ılda 3 defa ürün alma imkanı vardır. Cumhuriyet tarı mcılığında kimyevi gübrelerden geniş ölçüde faydalanılmaktadır.
Sanayi Madencilik Enerji: Azerbeycan'da sanayisinin sektörel tahlili yapılırken Azerbaycan sanayisinin sektörel dağılıminin Türkiye'ninkinden daha doğ rusu pazar ekonomisi sistemini uygulayan ülkelerinkinden farklı olduğu unutulmamalıdır.
Başlıca ; ağır sanayi ( yakıt-enerji, _meta_lurji, makine imal,kimya, orman ürünleri, yapı malzemeleri, sanayi vb.), hafif sanayi ( dokumacı lık, dikiş , deri, kürk, kundura sanayi vb.) ve gıda sanayisi olmak üzere 3 ana kısma ayrılan Azerbeycan sanayisinin % 48-49'unu ağır sanayi, %19-20'sini hafif sanayi ve %30'unu da gıda sanayisi oluşturmaktadır. Ancak Azerbeycan sanayisinin yaklaşık yarısını ağır sanayi oluşturduğu halde bu ağı r sanyi sahalarında ara mal ve yarı maül malları üretilmektedir.
Ülkede ağır sanayinin temelini petrol sanayisi oluşturmaktadır. Cumhuriyetin en önemli gelir kaynaklarından biri olan petrol ve gaz rezerveleri cumhuriyet arazisinin %70'inde bulunmaktadır. Azerbaycan'da iş letilen yaklaşık 70 petrol yatağının 50 tanesi karada geri kalanıda denizdedir.