Azerbaycan Türkçesi'nin alfabesi (Azerbaycan dilinde: Azərbaycan əlifbası),
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 1991'den bu yana Azerbaycan Türkçesi'nin yazımında kullanılan Latin alfabesine dayanan alfabedir. Bu tarihten önce Kiril alfabesiden geliştiriilmiş bir alfabe kullanılıyordu.
Tarih ve Gelişme
10. yüzyılda İslamiyeti kabul eden Selçuklular gibi diğer Oğuz boyları da Arap alfabesini kabullenmişler. Güney Azərbaycan (Azerice: جنوبی آذربایجان - گونئی آذربایجان ; Cənubi Azərbaycan)'da, Azeriler Fars dilinde öğrenim alma mecburiyetinde kalmışlar ve Arap alfabesini öğrenirler. 19. yüzyılda Azeri aydınlarından olan Mirza Fatali Mammad Taghi oğlu Akhundov (Azerice: Mirzə Fətəli Axundov), Arap alfabesini değiştirip, yerine yeni bir Latince Alfabe yaratmıştır. En son 1922 yılında, Baku'da Yeni türk əlifba komitəsi (Јени түрк əлифба комитəси; Yeni Türkçe Alfabesi Heyeti) tarafından yeni bir Latin alfabesi yaratıldı.
Azeri alfabesi, Türk alfabesi'nin aynısıdır, sesleri Türkçe'de bulunmayan ə, x, ve q hariçinde. İlginç olan hâlâ Çeçence'de de bulunan schwa (Әә) hecesinin varlığıdır.
Başka alfabeyle yazımda karşılaştırma İran'daki Azerbaycan Türkleri ise Arap alfabesini kullanmaktadırlar. Kiril ile Latin alfabeleri arasında aşağıda gösterildiği gibi bire bir ilişki vardır (ancak Kiril alfabesinde harflerin sırası değişiktir)
Azerbaycan Türkçesi'nde alfabe değişiklikleri ve karşılıkları:
Fonetik
1. Sözcük başındaki kalın k sesleri, Azerbaycan Türkçesi' nde q olur:
qardaş, qadın, qız, qapı
2. Çok heceli bazı sözcüklerin sonundaki kalın k sesleri q olur, fakat x veya ğ gibi okunur.
yazdıq, yazacaq, bayraq
3. Ortada kalın k sesleri bazen x, bazen -q ikizleşip- qq olur:
oxumaq; doqquz
İkizleşme ince k seslerinde de olabilir: səkkiz
. Batı dillerinden alınma sözcüklerde k sesi değişime uğramaz:
krem, maska
4. Tek heceli sözcüklerin sonundaki kalın k sesleri bazen x, bazen ğ olur:
yox, çox, ağ
5. Sözcük sonundaki ince k yanına vokalle başlayan bir ek gelirse y olur:
çiçək-çiçəyə
6. Sözcük sonundaki q vokalle başlayan bir ek gelince ğ olur:
torpaq-torpağı
7. Azerbaycan Türkçesi' nde yumuşak ünsüzlerin sertleşmesi yoktur:
gəlmişdim, həyatda
8. Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerde kısa a sesi çoğunlukla ə olur:
qəlb, vətən
9. Arapça ve Farsça kökenli bazı sözcüklerde i sesi e olur:
e'lan, e'tiraf
10. Sözcük başındaki bazı y sesleri Azerbaycan Türkçesi' nde bulunmaz:
ildırım (yıldırım), ulduz (yıldız), ilan (yılan), il (yıl)...vs.
11. Sözcük başlarında ı sesi kullanılmaz:
işıq
Not: Tüm bu farklılıkların istisnaları olabilir.