Azerbaycan sairlerinin siirleri

Konu: Azerbaycan sairlerinin siirleri Cuma Ağus. 05, 2011 10:31 pm

asiq mirze mehemmed katip garabagi ( susa,1933,-susa,1988)

yüzyıl âşıklarındandır. 1833 yılında Şuşa şehrinde dünyaya gelmiş, 1888 yılında aynı yerde vefat etmiştir. Halk şiirinin çeşitli şekillerinde söy-leyen Kâtip'in elimizde çok az sayıda şiiri vardır. Bu şiirlerini de umumiyetle koşma nazım şekli ile söylemiştir
Sevgilisinin vefasızlığını, kendine bir türlü gel-meyişini "Olsun" redifli koşmasında başarılı bir bi-çimde vermiştir.
Edebî sanatları ve kelimeleri ustalıkla kul-lanabilmiştir.
Kaynak: Sazım Sözüm, Bakı 1978, 55-56

GÖZLERİN

Xumar xumar her terefe baxanda,
Bais olu nahaq qane gözlerin.
Qemze-yi bedmeste aşiq olmuşam,
Rexne sah din-imane gözlerin.

Ruxsarinde5 olan nöqteyi halın,
Bir nöqtedir, onsuz olmaz camalın,
Ne xeta eyledi, xeta maralın,
Saldı bele bi-yabane gözlerin.

Yarımadım yarımdan, yoldaşımdan,
Qerqe verrem seni bu göz yaşımdan,
Ezel aldı eqli huşu başımdan,
İndi qesd eleyib cane gözlerin.

Katib'in ehvalı yasa dönübdür,
Kirpiklerin bir almasa dönübdür,
Qaşın, gözün iltimasa dönübdür,
Rehm elemez natevana gözlerin.

OLSUN

Sevdiyim yar, menden üz döndermisen,
Ne demişem qelbin mükedder olsun.
Şö'le-yi axımdan eşq-i sirabın,
Oda yansın, mene beraber olsun.

Gece gündüz senden fikrim, xeyalım/
Ne ola bir men de senden kam alım,
İnsafın yox, mürverin yox, a zalim,
Sebr elemez mende ne qeder olsun?

Aşiq deyil camalını duymayan,
Neden doyar didarından doymayan,
Sevdiyim, qapına meni qoymayan,
Görüm menim kimi derbeder olsun.

Qurban olum diline, dodağina,
Baş eyerem qaşlarının tağına,
Hansı gece baxsam ter buxağına,
İstemerem o gece seher olsun.

Katib'em uymuşam bir bi-vefaye,
Ömrümü vermişem bad-i faneyes,
Gören bu dünyada men bi-nevaye,
Kim qarğadıın yarın sitemkar olsun

Konu: Geri: Azerbaycan sairlerinin siirleri Cuma Ağus. 05, 2011 10:32 pm

Doğum ve ölüm tarihi belli olmayıp, 17. yüz-yıl âşıklarındandır. Onun hakkındaki bilgileri halk rivayetlerinden ve elimizde bulunan "Cahan ve Abdulla" hikâyesinden çıkarabiliyoruz.
Halk şiirinin 8'li ve İlli şekillerinde başarılı olan Abdullah'ın elimizde "geraylı" ve "goşma'ları vardır. Abdullah, şiirlerinde biraz şikayetçi görünmektedir. Felekten, talihinden, sevgiliden hep şikayet etmiş durmuştur.
Abdullah edebî sanatlardan ustalıkla istifade etmiş olup, onun bazı şiirleri Anadolu sahası ile de parelellik göstermektedir. Bugün Abdullah'ın ha-yatı etrafında teşekkül eden "Cahan ve Abdulla" hikâyesi; Kars, İğdır ve Ardahan gibi illerimiz ile çevresinde sözlü kaynaklarda anlatılmaktadır.Kaynaklan
İnayet Akyüz; İğdır Azerilerinin Halk Edebiyatı Örnekleri, Er-zurum 1968, 84-88; 148, (Mezuniyet Tezi) Paşa Efendiyev, Xalqın Söz Xezinesi, Bakı Î985,240-241

Bülbüller qonub budağa,
Gül qırmızı geyinibdir.
Sevdiyim başdan ayağa,
Al, qırmizı geyinibdir.

Oyun, öyün, könül öyün,
Sineme çekilib düyun,
Sonalar çimecek bugün,
Göl qirmızı geyinibdir.

Ezelden men geldim size,
Mayii oldum ala göze,
Yar qonag gelecek bize,
Yol qırmızı geyinibdir.

Haşa sevdiğim haşa
Deyilenler geldi başa,
Ağ üzünde qoşa qoşa ,
Hal qırmızı geyinibdir.

Cahan töker qanli yaşın,
Yandırdı bağrımın başın,
Çektin Abdulla'nındişin,
Dil gırmızı geyinibdir

GÜL, CAHAN

Seher seher gefil çıxdm qarşima,
Sandım sensen bağçalarda gül, Cahan,
Keklik kimi sen gehgehe çalanda,
Xoşa gelir o sendeki dil, Cahan.

Fatma'nın gözleri, Zöhre'nin qaşı,
Vurubdur sineme yanar ateşi,
Leyli'nin ve'desi, çeşmenin başı,
Mecnun tek gözlerem men de il, Cahan.

Canım qoydum yar yolunda sadağa,
Bal beleşib dile, dişe, dodağa,
Gel köçek, gel köçek serin yaylağa,
Sene qurban olsun bizimle el, Cahan.

Bahar olcag enek gqdek bağlara,
Sağ gezeni sağ yetirer çağlara,
Men çoxdan heyranam sen tek ağlara,
Ağ qabagda eser sonra tel, Cahan.

Abdulla'yam, eşg oduna qalannam,
Malın töker, dost yolunda talannam,
İzin versen men kölgende dolannam,
İl uzunu ollam sene qul, Cahan

Konu: Geri: Azerbaycan sairlerinin siirleri Cuma Ağus. 05, 2011 10:34 pm

Hayatı hakkında kesin bilgi olmayıp, 16. yüz-yılın sonu ile 17. yüzyılın başında yaşadığı tahmin edilmektedir. Bugün gerek Anadolu, gerekse Azer-baycan sahasında; hem sözlü, hem de yazılı kay-naklarda bilinmektedir. Halk hikâyeciliği geleneği içerisinde önemli bir yeri olan Aşıq Qerib'in şi-irleri, hecenin 8 ve 11 'li kalıbına göre söylenmiştir. Şiirlerin büyük çoğunluğu, sevgilisi Senem'in yo-lunda geçen maceralara ayrılmıştır.
Âşıq Qerib hikâyesinden öğrendiğimize göre o, Halep'ten Anadolu'ya gelmiş; orada 7 yıl âşıklık yaptıktan sonra tekrar Halep'e gitmiştir.
Aşıq Qerib, yukarıda da belirttiğimiz gibi Azerbaycan âşıkları arasında daha çok, dastanlar -halk hikâyeleri antolojilerine girmiştir. Fakat zaman zaman, az da olsa şiir antolojilerine de gir-miştir.

AĞLARAM
Şikayetim vardır, felek elinden,
Felek, mene düşmen oldun, ağlaram.
Qorxum budur, hesret qalam yarıma,
Felek ile düşmen oldum ağlaram.

Bizim eller dağdır, daşdır, virandır,
Qedir Mövlam, her metlebi verendir,
Bayırda qar, çovğun1, dolu, borandır,
Vetenimden ayrı düşdüm, ağlaram.

İyid odur, öz sinini gizleye,
Ciyerini kabab edib duzliye,
Reva mıdır, Qerib burda gözleye,
Felek ile düşmen oldum, ağlaram

YOX MENİM

Ayrıldım elinden, çixdım gurbete,
Ağlaram, sızlaram, kimsem yox menim.
Qerib deyilib düşdüm dilden dillere,
Ağlaram, sizlaram, kimsem yox menim.

Genç yaşımda terk eyledim vetenin,
Qürbet eller olu, menim meskenim,
Gözü yaşlı, gözü yolda Senem'in,
Ağlaram, sızlaram, kimsem yox menim.

Aşiq Qerib, yanıg yanıg söylesin,
Enib eşgin deryasını boylasın,
Her seni dünyada namlar eylesin,
Ağlaram, sızlaram, kimsem yox menim

Şair Alav ve onun kuşağı, şahlık rejiminin azgın yıllarında edebiyat hayatına atıldı. Şair Se-hend'in dediği gibi, "söz yasak, yazmak yasak, hatta düşünmek de yasaktı."
Alav'ın ateşli ve cesaretli şiiri, bütün bu ya sakları hiçe sayıyor, istibdadın zincirini kırmak için yurdundan, mukaddes ana südünden helâl vatan ekmeğinden, vatanım bayındır görme idealinden güç alıyordu. O, "Güneşli Seher" adlı kitabında diyor ki, "Benim ilham kaynağım, şiirimin tadı, sö zümün tuzu vatanımdır, halkımdır. Elimde yazma, zihnimde yaratıcılık gücü olduğu sürece, halkımın derdini gamını, kaderini, sevincini, gözyaşlarını, tatlı gülüşlerini, kavgasını, zaferini, yıkılıp kalkmasını, düşmanla vuruşmasını, sarsılmaz ida- resini, tükenmez hünerini şiirime konu ed- neceğim."
Bir çok Güney Azerbaycanlı şairde olduğu gibi Alav'ın da şiir dünyasında sözlü halk ede-biyatına, âşık şiirine, özellikle üç telli saza sonsuz bir sevgi vardır. Sazı bir bakıma halkın varlığı, sembolü olarak kabul eden şairin edebî kanaatine göre, kalemin kanatlarının kırıldığı yerde sazın tel-leri dile gelir. Alav, bu tellerde vatanın manevi tel-lerine, şöhretli geçmişine, ümitli geleceğine uygun türküler söylerŞairin "Yanıq Kereni" adlı şiiri bütünlükle bu nağmeler silsilesinin karakteristik özelliklerini taşır.

Ürek yansa qem oduna,
Su sepmeyin, istemirem.
Ateşini söndürmeye -
Çalsın aşıq Yaraq Kerem

Yaşı artık yetmişi geçmiş bu büyük şairin ha-rereti ve coşkunluğu onun son eserlerinde lam bir bilgelikle kaynayıp karışmıştır. Alav'ın yaratıcılığı artık bir birliği yansıtıyor:
Bir parça çörek,
Bir küze su.
Mehebbet dolu ürek.
Bir xırda kerdi çiçek.
Azacıq sevine, istek...
Bir balaca otaq6, Ne'şimi basdırmağa
Bir qarış torpaq istemek
Günahını?
Ya cinayetmi?
Başlıca eserleri:
Heyder Baha'dan Şehriyar'a mektup ve Babek manzumesi, Dumanlı günler, Aysız ge-celer, Güneşli seher, Tebriz, 1981

Ana yurdum, gözel diyar,
Adın verir mene viqar,
Könül ister her bir bahar,
Dağlarında ceyran olum.

Qaçım-qaçum yaylağına,
Ceyranların oylağına.
Mümkün olsa bir dağına,
İcaze ver vulkan olum.

Qartal olum dağlarına,
Meyve olum bağlarına.
Bostanların tağlarına,
Kerdi olum, veryan olum.

Kölge olum ağacına,
Bir daş olum yamacına.
Naxoşların elacına,
Tebib olum, loqman olum.

Qoy kül olum ocağında,
Torpaq olum ocağında,
Torpaq olum ayağında,
En qaranlıq bucağında,
Dincelmeye mehman olum.

Nurtek menim gözümdesen,
Dilimdesen, sözümdesen.
Dost-aşina özümdesen,
Qoy bağında bağban olum.

İcaze ver, ana veten,
Sazaq olum fezanda men.
Qarış-qarış, kövşen-kövşen,
Çöllerinde veylan olum

Alışaraq eşqide men,
Alov oldum, ana veten.
Saçlarıma düşübdü den,
Eşqinle qoy cavan olum

Hoca Abdülkadir İbn Gaybi Hafız Meragî; dâhi bir musikî teorisyeni, şarkıcı, şair ve res-samdır. Musikî sahasında Sefieddin Urmevi'nin halefi idi. Güzel ud çaldığı da söylenir. Bir çok yeni tasnifler yaratmıştır. 1353 yılında doğmuş olan Abdülkadir, 1435 tarihinde Herat'ta taun has-talığından ölmüştür. O, bazen Tebriz'de Şeyh Üveys'in; bazen Semerkant'ta Timur'un; bazenTebriz'de Miran Şah ve Halil Sultan'm; bazen de Herat'ta Şahruh'un sarayında bulunur; hürmet ve saygıyla karşılanır. "Megasid'ül-Elhan", "Camey'ül-Elhan", "Kenz'ül-Elhan" başta olmak üzere pek çok eseri vardır. O, aynı zamanda Sefieddin Ur-mevi'nin yazdığı "Edvar" adlı eseri de tercüme ve şerhetmiştir. Azerî Türkçesiyle yazdığı bir şiirini buraya alıyoruz.

Ey can-i cahan, behr-i sefa, bizni unutma,
Vey mâh cebin, mehr-liqâ bizni unutma,

Heqden dileyür can ü könül ömrün uzağı,
Virdim budurur sübh ü mesâ: bizni unutma.

Ol dem ki, şehâ, verse yüzün hüsn zekâti,
Ger olmiye hâzır bu gedâ, bizni unutma.

Ayrılmadı canım qılıc ile eşiqinden,
Ger çerx-i felek qıldı cüda, bizni unutma.

Vardır keremünden bu qeder bizge teveqqe,
Ger saldu cüda bizni qezâ, bizni unutma.

Biz ömrünü ez Heq dilerüz çün be duâha,
Sen eyş qıl ü rûh-fezâ, bizni unutma.

Hicran qıladur her nefesi sinemi mecruh,
Bir qıl bu cerâhetğe deva, bizni unutma.

alinti